Senja Boom werkt bij Stedin als teamleider en kwartiermaker van het team Key Accountmanagement Flex. Met haar team benadert zij zakelijke klanten van Stedin om een flexcontract te sluiten. Dat contract houdt in dat ondernemers onderzoeken of ze (een deel van) hun energieverbruik op piekmomenten kunnen verminderen en kunnen verschuiven naar momenten buiten de pieken op het stroomnet. Dit levert ‘flexibel vermogen’ op. In de Provincie Utrecht is de nood inmiddels zo hoog, dat verplichte deelname aan congestiemanagement nodig is om het stroomnet te ontlasten. “We zouden het liever anders zien, maar zonder verplichting redden we het niet.”
Kwartiermaker Senja Boom van Stedin over verplichte deelname flexibel gebruik van stroom voor bedrijven in de regio Utrecht.
Tien verschillende maatregelen waaronder verplichte deelname
250 megawatt flexibel vermogen. Dat zoekt Stedin in de provincie Utrecht om het elektriciteitsnet veilig en stabiel te houden de komende jaren. Ter vergelijking: dat is voldoende om ongeveer 125.000 huishoudens van energie te voorzien. Stedin voorziet dat er komende winter al problemen op het net ontstaan als er dan niet minimaal 60 megawatt aan flexibel vermogen gevonden is. “Dit is een urgent probleem dat we niet volledig konden zien aankomen”, vertelt Senja Boom op het Rotterdamse hoofdkantoor van Stedin. “De vergroening gaat sneller dan we dachten, onder meer door allerlei subsidies voor elektrificatie, wet- en regelgeving en stijgende gasprijzen door de oorlog. Dat zijn factoren die wij moeilijk in prognoses voor de benodigde netuitbreiding konden verwerken. Het is goed nieuws voor de energietransitie, maar het veroorzaakt wel hoge pieken waar het netwerk niet op is ingericht. Met name in de winter als er minder opwek uit zonneparken is en meer behoefte aan energie, gaat dit voor grote problemen zorgen als we niets doen. Daarom hebben we in Utrecht tien verschillende maatregelen ingesteld, waaronder netbewuste nieuwbouw, netbewust laden van elektrische voertuigen, het bijplaatsen van stroomgeneratoren in het net en ook bedrijven verplichten om te kijken of ze een deel van hun vermogen op piekmomenten tijdelijk kunnen aanbieden aan de netbeheerder.”
Businesscase voor ondernemers
Boom wijst er nadrukkelijk op dat Stedin zich heel goed realiseert dat verplichte deelname geen prettige boodschap is, maar ondernemers niet slechter worden van het benutten van hun flexibele vermogen. “Je kunt de ruimte zelf benutten om te verduurzamen of te groeien maar je kunt het ook aanbieden aan je netbeheerder om congestie op het elektriciteitsnet te voorkomen. Netbeheerders en ondernemers sluiten een contract. Bedrijven kunnen hierin beperkingen opnemen. Bijvoorbeeld een maximaal aaneengesloten aantal uren, of een max aantal MWh per jaar. Daar moet wel een goede onderbouwing voor worden gegeven. Daarnaast komen ze ook een vergoeding overeen voor het beschikbaar stellen van het flexibele vermogen. Daar zit een gezonde businesscase in.”
Weerstand door misverstanden
Om de beschikbare ruimte op het net beter te benutten en pieken af te zwakken, zocht Boom de afgelopen periode eerst contact met klanten om op vrijwillige basis een flexibel contract af te sluiten. De Utrechtse regio kenmerkt zich echter door veel kleinere gebruikers van stroom, waardoor het volgens Boom lastig is om tot afspraken te komen. “Kleinere ondernemers hebben niet de capaciteit om zelf een energiemanager in dienst te nemen en hebben dus minder kennis. Bovendien gaat het om minder grote bedragen, dus is het voordeel om alles over het energieverbruik uit te zoeken voor deze klanten kleiner. Er is daarnaast weerstand om vrijwillig mee te doen omdat ondernemers vaak denken dat ze iedere dag een afroep van ons krijgen om hun flexibel vermogen af te staan. Dat is in de praktijk absoluut niet zo. Het gaat echt maar om enkele keren per maand en meestal een korte periode. Denk aan 2 tot 4 uur per afroep. Langere afroepen zijn ook mogelijk, maar die zullen we vooral oplossen met extra generatoren in het net. Tennet, beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland, hoopt in 2029 een veel robuuster systeem te hebben aangelegd. Tot die tijd zullen we samen moeten zorgen dat ons bestaande net slim wordt benut.”
Van vrijwillig naar verplicht
Door de aarzelingen bij de ondernemers, ontkomt Stedin er niet aan om ondernemers te verplichten hun flexibele vermogen aan te bieden. Boom: “We kunnen helaas niet langer wachten op nieuwe vrijwillige deelnemers. Verschillende regio’s in Nederland kennen al een deelnameverplichting voor leveranciers van energie zoals zonneparken. De provincie Utrecht is de eerste regio waar we ook afnemers moeten verplichten hun flexibele vermogen beschikbaar te stellen, om het stroomnet veilig en stabiel te houden. We mogen van de ACM, klanten met een contract vanaf 1 megawatt benaderen voor verplichte deelname. In deze eerste fase hebben we alleen de grotere klanten benaderd met een vermogen vanaf 3 megawatt omdat daar de meeste kennis en potentie zit. We verwachten in de toekomst toch ook kleinere bedrijven te moeten benaderen.”
Vergoedingen voor bedrijven bij verplichte deelname
Het verplichte traject verloopt als volgt: Stedin zoekt eerst telefonisch contact om uit te leggen wat er staat te gebeuren, waarom het noodzakelijk is en om eventuele vragen te beantwoorden. Vervolgens ontvangen de bedrijven een email en een brief met daarin 2 biedformulieren die ondernemers binnen 6 maanden ingevuld moeten retourneren.
Boom legt uit wat minimaal in de biedformulieren moet staan om aan de verplichting te voldoen. “Een onderbouwing van de hoeveelheid flexibel vermogen dat het bedrijf heeft en op welke momenten, is zo’n vereiste. Daarnaast een voorstel voor de vergoeding die het bedrijf wil ontvangen voor het beschikbaar stellen van dat flexibel vermogen. De vergoeding kan bestaan uit gemaakte kosten van het onderzoek naar flexibel energiegebruik, inclusief het inzetten van een adviseur of Congestie Service Provider (CSP), kosten voor het aanpassen van de bedrijfsprocessen, eventueel verlies van omzet en een kleine toeslag voor het daadwerkelijk beschikbaar stellen van het flexibel vermogen.
Dat bod moet wel redelijk en onderbouwd zijn. We moeten een bod naast ons neerleggen als dat niet het geval is. Als bedrijven er te grote marges bij optellen, kunnen wij deze uitgaven niet rechtvaardigen. We werken met publiek geld en proberen de aansluiting op ons net voor iedereen betaalbaar te houden. Als biedingen niet redelijk zijn, moeten we overgaan op niet-markt gebaseerd congestiemanagement. Dat wil zeggen dat netbeheerders samen met de ACM bepalen wat de vergoeding is. Dat willen we natuurlijk voorkomen. En dat is voor de ondernemers ook de minst gunstige regeling.”
“Je kunt de kosten voor het in de arm nemen van een adviseur of CSP altijd in je bod opvoeren, dus maak gebruik van hun expertise”
Hoe gaat het in zijn werk?
Ondernemers in Utrecht ontvangen twee biedformulieren van Stedin, elk voor een ander soort contract. Beide formulieren moeten worden ingevuld. Boom: “De eerste is een capaciteitsbeperkend contract (CBC), waarbij ondernemers een dag van tevoren horen of we het door hen opgegeven flexibel vermogen nodig hebben en ze dus hun bedrijfsprocessen zoals afgesproken moeten aanpassen.
Het tweede is voor een Redispatch contract. Bij dit contract moet je bij afroep op de dag zelf je flexibel vermogen aanbieden op GOPACS. GOPACS is een marktplatform waarop flexibel vermogen verhandeld wordt. Bij een Redispatch contract is het verplicht een CSP in de arm te nemen. Het inhuren van een CSP raden we overigens altijd aan, niet alleen bij een Redispatch contract. CSP’s hebben namelijk specialistische kennis om je goed voor te bereiden en te informeren en spreken zowel de taal van de ondernemer als van de netbeheerder. Bij het invullen van beide formulieren kunnen bedrijven aangeven hoe hun bedrijfsproces aansluit bij elke specifieke contractvorm. Daar kan een CSP heel gericht in adviseren. De kosten die je maakt voor de congestiemanagementdiensten van een CSP kun je ook verwerken in het bod, dus deze expertise is gratis voor de ondernemers.”
- Op de website van TenneT staat een lijst met CSP’s.
- Whitepaper: Hoe werkt een CSP partij?
Minder autonomie
Boom en haar team begrijpen heel goed dat verplichte deelname een paardenmiddel is, maar Stedin ziet geen andere manier om tot voldoende flexibel vermogen te komen in de Provincie Utrecht. “Wij gaan het liefst op vrijwillige basis met elkaar in gesprek”, benadrukt Boom. “Dan hebben we meer tijd om naar de persoonlijke situatie van de ondernemer te kijken en komen we vaak tot een passende vergoeding voor het verplaatsen van afname of opwek en het aanpassen van de bedrijfsprocessen. Verplichte deelname voelt voor veel ondernemers niet prettig en dat snappen we heel goed. Een deel van de autonomie wordt bij ondernemers beperkt omdat we bepaalde tijdsafspraken maken voor energieverbruik of opwek. Het liefst gaan we daarom op vrijwillige basis met elkaar in gesprek. Dat voelt voor beide partijen meer als een partnerschap om samen tot een passende oplossing te komen en overbelasting van het net en mogelijke stroomstoringen te voorkomen.”
“Ondernemers die in een vroeg stadium vrijwillig hun flexibele vermogen aanbieden staan het sterkst”
Hogere positie wachtlijst
Boom ziet voor ondernemers niet alleen uitdagingen, ze benoemt ook de kansen. “Als je op de wachtlijst staat voor meer vermogen, kom je eerder aan de beurt wanneer je een zogenaamde congestieverzachter bent. Kun je congestie verminderen? Dan stijgt je positie op de wachtlijst die wij als netbeheerder in congestiegebieden verplicht moeten aanhouden van de ACM. Daarnaast worden we in de toekomst steeds afhankelijker van zonne- en windenergie. De prijzen van deze energie zullen bij veel zon en wind laag zijn en bij weinig zon en wind hoog. Als je hierop kunt inspelen, kun je jouw energierekening onder controle houden.”
Op tijd beginnen
“Ondernemers die tijdens de vrijwillige fase al goed beslagen ten ijs komen, staan het sterkst. Het voordeel van deelnemen in de vrijwillige fase is dat je veel meer op je eigen tijd en op je eigen termen met ons in gesprek kan gaan. Terwijl we in de verplichte fase een biedformulier hebben dat gewoon ingevuld moet worden binnen 6 maanden. Ik roep ondernemers dan ook op er zo snel mogelijk mee aan de slag te gaan, want we krijgen er allemaal mee te maken. Neem contact op met je key accountmanager, ons klantcontactcentrum of via het platform partnersinenergie.nl, dan nemen wij graag contact op om samen de mogelijkheden te bespreken. Netcongestie blijft. Dus alle energie die je erin steekt, helpt jou om je bedrijf voor te bereiden op het energiesysteem van de toekomst waarin flexibel energiegebruik de norm is.”
- Bekijk het overzicht van de verschillende contractvormen op Partners in Energie.
Wat is flexibel vermogen?
Het flexibele vermogen van een bedrijf is het vermogen om stroomgebruik of opwek op bepaalde momenten terug te schakelen. Door dat energieverbruik te verplaatsen naar momenten buiten de pieken op het stroomnet, gebruiken we de beperkte capaciteit van het stroomnet efficiënt. Dit noemen we ook wel congestiemanagement.
Een voorbeeld is een ondernemer met een vrieshuis die op dal momenten in de energievraag juist extra koelt, zodat hij tijdens piekmomenten minder of geen stroom nodig heeft. Of een bedrijf dat zijn wagenpark oplaadt tijdens de daluren en niet tijdens de piekuren.
Aan de terug leveringskant gaat het er bijvoorbeeld om, tijdens pieken het zonnepark van het net af te schakelen. Om dit te kunnen doen, heb je speciale software en hardware nodig zodat de terug levering of het verbruik eenvoudig bijgesteld kan worden. Je levert dus geen vermogen voorgoed in en je wordt niet zonder overleg volledig afgeschakeld als je hebt aangeven dat dit niet mogelijk is. Je verkoopt alleen het stukje flexibel vermogen dat je hebt aan de netbeheerder, als hij daarom vraagt. Je geeft zelf aan hoeveel en wanneer je flexibel vermogen hebt. Netbeheerders vragen je bij netcongestie alleen om dat stukje flexibel vermogen tijdelijk aan te bieden.
De netbeheerder compenseert ondernemers zowel voor het verschuiven van afname van energie als voor het verlies aan inkomsten van levering bij het (tijdelijk) afkoppelen van wind- en zonneparken.
Het afsluiten van een dergelijk ‘flex contract met de netbeheerder kent bij voorkeur een looptijd tot 2029. Dat is het moment dat Tennet verwacht de uitbreiding van het stroomnet klaar te hebben. Is deze looptijd onmogelijk voor het bedrijf? Dan gaat Stedin in gesprek om te kijken wat wél kan.
Meer lezen?
- Meer over Flexoplossingen op de site van Stedin
- Deelnameverplichting congestiemanagement | Stedin
- Infographic-Zo werkt Congestiemanagement-Oktober-2024
- Op de website Partnersinenergie.nl staat meer informatie en documentatie over flexibel vermogen en congestiemanagement.
